Η 10η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Η ψυχική υγεία δεν επηρεάζεται αποκλειστικά και μόνο από ψυχολογικούς παράγοντες, αλλά συνδέεται στενά και με την συνολική υγεία του σώματος. Ένας καθοριστικός αλλά και συχνά υποτιμημένος παράγοντας είναι η διατροφή.
Πέρα από τη σωματική ευεξία, οι τροφές που καταναλώνουμε μπορούν να συντελέσουν στην ψυχική μας κατάσταση, επηρεάζοντας την διάθεση, την συγκέντρωση, την ενέργειά μας κλπ. Συνδετικοί κρίκοι για το αποτέλεσμα αποτελούν ο εγκέφαλος και το έντερο μας, το οποίο θεωρείται ο «δεύτερος εγκέφαλος» του οργανισμού.
Μεσογειακή Διατροφή και κατάθλιψη
Η Μεσογειακή Διατροφή αποτελεί τομέα με έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον. Πέρα από την ωφέλιμη συμμετοχή της στην διαχείριση διαφόρων νοσημάτων όπως τα καρδιαγγειακά και ο διαβήτης τύπου 2, έχει ξεκινήσει να ερευνάται η συνεισφορά της στην ψυχική υγεία και κατά πόσο μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά ή ακόμα και στο κομμάτι της διαχείρισης ψυχικών διαταραχών.
Μελέτες έχουν δείξει πως αυτός ο τύπος διατροφής μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ψυχικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη και το άγχος, ενώ παράλληλα βελτιώνει τη διάθεση και την ποιότητα ζωής. Η επίδραση της διατροφής στον εγκέφαλο φαίνεται να σχετίζεται με την αντιφλεγμονώδη δράση των θρεπτικών συστατικών και τη ρύθμιση της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου. Εξάλλου, η Μεσογειακή Διατροφή χαρακτηρίζεται για την έντονη παρουσία των φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, προϊόντων ολικής άλεσης, ξηρών καρπών, ελαιόλαδου, ψαριών και λιγότερων προϊόντων ζωικής προέλευσης.
Εντερικό μικροβίωμα και διάθεση
Tο εντερικό μικροβίωμα, το οποίο φαίνεται να επιδρά στην ψυχική υγεία και την διάθεση, είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που κατοικούν στο ανθρώπινο έντερο. Η ανισορροπία στο μικροβίωμα του εντέρου και η χρόνια φλεγμονή είναι ικανά να προκαλέσουν την ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών όπως κατάθλιψη και άγχος.
Η σεροτονίνη είναι ένας βασικός νευροδιαβιβαστής (δηλαδή μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται από τα νευρικά κύτταρα (νευρώνες), για να επικοινωνούν μεταξύ τους), η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου, της όρεξης και τη συνολικής συναισθηματικής ισορροπίας και περίπου κατά 90% παράγεται στο έντερο. Το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή και την ρύθμιση αυτού του νευροδιαβιβαστή, υποδεικνύοντας την στενή σχέση του μικροβιώματος και της ψυχικής υγείας.
Σύγχρονες έρευνες δείχνουν πως η ενίσχυση του εντερικού μικροβιώματος μέσω προβιοτικών, πρεβιοτικών και υγιεινής διατροφής μπορεί να συμβάλει στην ψυχική ευεξία.
Προβιοτικά: ζωντανοί μικροοργανισμοί που ενιχύουν το εντερικό μικροβίωμα. Περιέχονται σε τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση (γιαούρτι, κεφίρ, ξινολάχανο, τρόφιμα σε άλμη όπως για παράδειγμα τα τουρσιά).
Πρεβιοτικά: ουσίες που αποτελούν τροφή των προβιοτικών. Κατά κύριο λόγο είναι διαιτητικές ίνες και βρίσκονται σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και προϊόντα ολικής άλεσης.
Υπερ – επεξεργασμένα τρόφιμα και Ψυχική Υγεία
Τα υπερ – επεξεργασμένα τρόφιμα, σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης τροφίμων NOVA, είναι ένα ευρύ φάσμα έτοιμων προς κατανάλωση προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των συσκευασμένων σνακ, ανθρακούχων αναψυκτικών, έτοιμων γευμάτων και γλυκισμάτων.
Τα υπερ – επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν εξεταστεί για τη σύνδεσή τους στην εμφάνιση διαφόρων νοσημάτων και τα τελευταία χρόνια δίνεται έμφαση και στην επίδρασή τους στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.
Έρευνες έχουν αρχίσει να δείχνουν πως μπορούν να είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση άγχους και κατάθλιψης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει λόγω του γεγονότος ότι πρόκειται για θρεπτικά φτωχά τρόφιμα που χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, κορεσμένα λιπαρά, νάτριο, πρόσθετα και θερμίδες. Αντίστοιχα, έχει παρατηρηθεί τέτοιου είδους προϊόντα να αντικαθιστούν πιο θρεπτικές επιλογές, όπως φρούτα και λαχανικά, τα οποία βρίσκονται σε περιορισμένη κατανάλωση από άτομα με αυξημένη πρόσληψη υπερ – επεξεργασμένων προϊόντων.
Πέραν του γεγονότος ότι τέτοιου είδους προϊόντα μπορούν να διαταράξουν τις ισορροπίες του οργανισμού από την πλευρά ορμονών και εντερικού μικροβιώματος, είναι ικανά μέσω της αλλαγής βάρους, όταν αυτά καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες, να πυροδοτήσουν ή να επιβαρύνουν ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος, πιθανόν μέσω της κακής εικόνας σώματος που έχει το άτομο που νοσεί.
Συμπερασματικά
Η ψυχική υγεία συνδέεται άρρηκτα με την διατροφή, μιας και οι διατροφικές μας επιλογές επηρεάζουν την ψυχική μας διάθεση, την λειτουργία του εγκεφάλου και του σώματος γενικότερα. Η κατανόηση της δύναμης που έχει η τροφή στην ψυχολογική κατάσταση μπορεί να μας βοηθήσει να λάβουμε πιο συνειδητές επιλογές και να χτίσουμε μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό.
Βιβλιογραφία
Ventriglio, A., Sancassiani, F., Contu, M. P., Latorre, M., Di Salvatore, M., Fornaro, M., & Bhugra, D. (2020). Mediterranean Diet and its Benefits on Health and Mental Health: A Literature Review. Clinical practice and epidemiology in mental health : CP & EMH, 16(Suppl-1), 156–164. https://doi.org/10.2174/1745017902016010156
Lassale, C., Batty, G.D., Baghdadli, A. et al. Healthy dietary indices and risk of depressive outcomes: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Mol Psychiatry 24, 965–986 (2019). https://doi.org/10.1038/s41380-018-0237-8
Simpson, C. A., Diaz-Arteche, C., Eliby, D., Schwartz, O. S., Simmons, J. G., & Cowan, C. S. M. (2021). The gut microbiota in anxiety and depression – A systematic review. Clinical psychology review, 83, 101943. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101943
Alli, S. R., Gorbovskaya, I., Liu, J. C. W., Kolla, N. J., Brown, L., & Müller, D. J. (2022). The Gut Microbiome in Depression and Potential Benefit of Prebiotics, Probiotics and Synbiotics: A Systematic Review of Clinical Trials and Observational Studies. International journal of molecular sciences, 23(9), 4494. https://doi.org/10.3390/ijms23094494
Lane, M. M., Gamage, E., Du, S., Ashtree, D. N., McGuinness, A. J., Gauci, S., Baker, P., Lawrence, M., Rebholz, C. M., Srour, B., Touvier, M., Jacka, F. N., O’Neil, A., Segasby, T., & Marx, W. (2024). Ultra-processed food exposure and adverse health outcomes: umbrella review of epidemiological meta-analyses. BMJ (Clinical research ed.), 384, e077310. https://doi.org/10.1136/bmj-2023-077310
